म जाजरकोटी जनताको साझा उम्मेदवार हो: नर बहादुर कार्की

जिल्लालाई रुपान्तरण गर्न र अर्थहीन राष्ट्रिय नीति र कानुन खारेज गरी समयानुकुल र दीर्घकालीन महत्व राख्ने नीति निर्माण गर्न सांसद बन्न चाहेको उनको भनाई छ ।
अहिले दलहरूले गलत तरिकाले स्वार्थपूर्तिका लागि राजनीतिक खेल खेलिरहेको बताउँदै उनले जिल्ला र राज्यभित्र बढ्दै गएको अराजकता, विभेद, शोषण र अधिनायकवादलाई हेर्न नसकेर आफू पनि खेल मैदानमा प्रवेश गरेको बताए ।

संसद प्रवेश गर्ने यो नै सही समय भएको उनी बताउँछन् । ‘अहिले देश राम्रोभन्दा नराम्रो कामले चिनिन थालेको छ’, उनले भने, ‘हामी खेल हेर्न जन्मिएका होइनौं, हामी पनि खेल्न सक्छौं । नतिजा निकाल्न सक्छौं । त्यसैले मैले पनि खेल सुरु गरें ।’
कार्कीका अनुसार दलहरूलाई झकझक्याउने, राजनीतिलाई शुद्धीकरण गर्ने र कामका लागि राजनीति गर्ने बाटो तय गर्नु छ ।
उनको भाषामा जीवन निर्णयको खेल हो । र, उनले सांसद बनेर काम गर्ने निर्णय गरे । ‘राजनीति डिसिजन मेकिङ हो । अनि एक्सन लिने हो । रुपान्तरणको एउटै रुप काम हो’, उनी अघि भन्छन्, ‘गफले केही गर्दैन । म निर्णय गर्छु र काम गर्छु ।’

न्यायोचित व्यवहारको लडाइँ :
जिल्लाको विकासका सन्दर्भमा उनको नजरमा राज्यको नीति र ऐन पनि बाधक छन् । जसले गर्दा जाजरकोट र त्यस्तै पहाडी–हिमाली जिल्लाका नागरिकले सम्मानपूर्वक बाँच्न नपाएको उनको तर्क छ । राज्य र सरकारबाट नागरिक हीनताबोध बोकेर बाँच्नु परेको उनको तर्क छ । उनी भन्छन्, ‘ मेरो जिल्लाका मान्छेको औसत आयु ६५ वर्ष वरिपरि हो, सरकारले ६८ वर्ष पुगेपछि भत्ता दिने घोषणा गर्छ । यो न्यायोचित छैन ।’
पहाडी जिल्लामा स्वास्थ्य संस्थामा पुगेर सुत्केरी हुन बाटो खर्च १०÷१५ हजार लाग्छ । तर, सरकारले एक हजार दिने गरेको प्रति उनको प्रश्न छ । उनी यस्ता सरकारी निर्णयले कयौं नागरिकहरू हीनताबोध बोकेर बाँचेको ठान्छन् ।
‘यसैले न्यायोचित बजेट बनाउन म लड्दैछु’, उनले भने, ‘यथार्थमा आधारित र अवस्थाप्रति न्याय गर्ने कानून र बजेट चाहिएको छ । म त्यसकै लागि तथ्यसहित संसदमा लडाइँ गर्नेछु ।’

सरकार र दलका कारण अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा बदनामी हुने गरेको, देशमाथि अन्याय भएको उनको भनाइ छ । त्यसकारण अब खुट्टाबाट नभई टाउकोबाट सरसफाइ गर्नु पर्ने उनले बताए ।
अहिले दलहरूले नागरिकमाथि भ्रम सिर्जना गरेर अन्याय गरेको उनी बताउँछन् । राष्ट्रको स्वाभिमानमाथि दलहरूले मजाक गरेको उनले बताए । दलहरूले गरेका सम्झौताका कारण राष्ट्रभक्ति बन्न नसकेको उनको आरोप छ ।

जसलाई जिताए, उनैलाई हराउने दाउ :
कार्कीले उम्मेदवारी घोषणा गरेको जाजरकोटमा प्रतिनिधि सभाको एउटै क्षेत्र । यो क्षेत्रमा उनको प्रतिस्पर्धा ‘हेभिवेट’ उम्मेदवारसँग छ ।
उनका एकजना प्रतिस्पर्धी छन्, माओवादीका उपमहासचिव तथा पूर्वगृहमन्त्री शक्तिबहादुर बस्नेत । बस्नेतले कायम गरेको हैसियतका आधारमा उनी कार्कीका लागि ‘हेभिवेट’ नै हुन् । त्यसमा पनि बस्नेत गठबन्धनका साझा उम्मेदवार हुन् ।
यतिमात्रै होइन । २०७४ को आम निर्वाचनमा कार्की नै बस्नेतलाई जिताउन लागेका व्यक्ति हुन् । त्यसबेला पनि उनी विदेशबाटै फर्केर बस्नेतलाई सहयोग गरे ।

अफगानिस्तानको जागिर छोडेर आएका कार्कीले राष्ट्रिय नीति निर्माणमा हस्तक्षेप गर्न सक्छन् भनेर बस्नेतलाई सहयोग गरेको बताउँछन् ।
बस्नेतलाई सहयोग गर्ने भएपछि उनलाई माओवादीले नै प्रदेश सभाको टिकट दियो । एमाले–माओवादी गठबन्धनका कारण उनको टिकट खोसियो तर पनि उनले बस्नेतलाई सहयोग गरेको बताउँछन् । ‘मैले उहाँलाई सहयोग गरेको हुँ । जित्नु पनि भयो’, कार्कीले भने, ‘अब म उठे उहाँले हार्नुहुन्छ । मलाई हार्ने सुविधा छैन ।’

चुनाव जित्ने आधार , नयाँ चेतना :
कार्कीले चुनाव नजित्ने कुनै कारण नै नभएको बताउँछन् । कुनै एक कारणमात्र नभई धेरै कारणले आफूले चुनाव जित्ने दाबी उनको छ ।
पहिलो आधार उनले नागरिकको नवचेतना मान्छन् । के हो त उनले नागरिकमा देखेको नयाँ चेतना ? कार्की भन्छन्, ‘पार्टीका मान्छेले जिते कार्यकर्ताको मात्रै काम गर्छन्, स्वतन्त्रले जिते सबैको काम गर्छन् भन्ने नयाँ चेतना निर्माण भएको छ । यसैले चुनाव जित्न सजिलो छ ।’
नेताहरू गफ गर्ने र चुनाव जितेपछि नफर्किने हुँदा नागरिक आजित भएको उनको बुझाइ छ । तसर्थ क्षमतावान र काम गर्ने प्रतिनिधिको खोजी सुरु भएकोले आफू विकल्प भएको उनले बताए ।

उनको अर्को तर्क पनि छ । अहिलेको चुनावलाई उनी वैचारिक र दलीय प्रतिस्पर्धा मान्न तयार छैनन् । फरक–फरक विचारबीचको गठबन्धन त्यसको उदाहरण भएको उनको भनाइ छ । यसले गर्दा नागरिक खुसी नभएको उनको दाबी छ ।

‘अब पनि जनता मौन बस्न चाहँदैनन्। हरेक आमाबुवाले मलाई सन्तानको रुपमा देखेका छन् । मौन बस्नेछैनन्,’ उनले थपे ।

दलको कार्यशैलीका कारण अहिले उनीहरूसँग कार्यकर्ता नै नभएको कार्की बताउँछन् । ‘उनीहरूसँग कार्यकर्ता छैनन्,नेताहरूमा भ्रममात्रै छ’, उनले भने, ‘कोही होलान् पैसा नदिए आउँदैनन् । त्यस्ता मान्छे निकै कम छन् ।

समाजमा धारणा निर्माण गर्ने पेशा व्यवसायका मान्छे आफूप्रति सकारात्मक भएकोले चुनाव जित्न गाह्रो नभएको बताउँछन् ।
आफ्ना प्रतिस्पर्धीलाई पनि उनी ‘हेभिवेट’ मान्न तयार छैनन् । ‘यो संसारमा जन्मिएका सबै सन्तानहरू बराबर हुन्’, आफ्नो प्रशिक्षणकै शैलीमा भन्छन्, ‘यहाँ ठूलो सानो कोही छैन । सबैभित्र नायकत्व छ । त्यो म सँग पनि छ ।’

कार्कीले चुनावको मोटामोटी हिसाब गरेका छन् । उनको हिसाबमा जिल्लामा ७० हजार बराबर मत खस्नेछ । त्रिपक्षीय प्रतिस्पर्धा हुदाँ ३० हजार मत ल्याएर विजयी हुने कार्कीले दाबी गरे ।

चुनाव खर्चको भारी नबोक्ने :

सबैभन्दा कम खर्चमा चुनाव जितेर उदाहरण बन्ने बताउँछन् कार्की । ‘म सबैभन्दा कम खर्चमा जित्छु ‘, उनी भन्छन्, ‘ म मितव्ययी बन्छु । यसले एउटा परम्परा तोडिनेछ ।’

पैसा खर्च नगरी कसरी चुनाव जितिन्छ भन्ने प्रश्नप्रति उनको आपत्ति छ । खर्च नगरी चुनाव जितिदैन भन्ने सोचाइ नै गलत भएको उनले बताए ।

आम किसानको छोराले पनि क्षमताका आधारमा पैसा खर्च नगरी चुनाव जित्ने वातावरण बनाउनु राज्य र मतदाताको जिम्मेवारी भएको उनको बुझाइ छ । ‘म भन्दा पछि आम किसानको छोराले म पनि आफ्नो गुणले चुनाव जितेर प्रतिनिधि बन्छु भन्ने सपना देखोस्,’ उनले थपे ।

कार्कीले आफ्नो उम्मेदवारी राजनीतिक स्वार्थ नभइ एउटा अर्को अभियान भएको बताउँछन् । कुनै राजनीति नभई आफूले अभियान सुरु गरेको उनको दाबी छ ।

यसलाई मैले अभियानका रुपमा लिएको छु’, उनले भने, ‘मेरा लागि यो चुनाव होइन । हिजो पनि मैले गाउँमा अभियान चलाएँ । यो पनि अभियान हो ।’
उनले आफ्नो अभियानका लागि दलको जस्तै कार्यकर्ता पनि नहिंडाउने बताए । ‘मलाई दललाई जस्तै कार्यकर्ता चाहिंदैन । म ५ जना मान्छे मात्रैपरिचालन गरेर चुनाव जित्छु’, उनी दाबी गर्दै भन्छन्, ‘मैले विकटमा जनतालाई किन हिंडाएर दुःख दिन चाहन्न ।’

जिल्लामा नेताले भन्दा आफूले धेरै नागरिकलाई भेटेको र उनीहरूका समस्या थाहा पाएको भन्दै उनले हरेक ठाउँमा नागरिककै पक्षबाट चुनावी अभियान चल्ने उनले बताए ।

‘सबैलाई त मैले भेट्न सकेको छैन तर नेताले भन्दा धेरैका अनुहार चिनेको छु’, उनले भने, ‘धेरैले मलाई प्रत्यक्ष नदेखे पनि कामले चिनेका छन्, जसका मोबाइल छन् त्यसमा म छु।’
बर्थिङ सेन्टर र पूर्ण खोपका जन्मदाता :

जाजरकोटको विकट कार्की गाउँमा जन्मिएका नरबहादुरले मुख्य पेशा जीवन प्रशिक्षक हो । तर, उनले त्यही पेशालाई आधार बनाएर कयौं सामाजिक अभियान चलाएका छन् ।

सन् २००५ मा बंगलादेशबाट जनस्वास्थ्य विषयमा स्नातकोत्तर गरेर फर्केपछि गैरसरकारी संस्थामा आवद्ध भएर काम गरे । विभिन्न सामाजिक अभियानमा जोडिए ।

सन् २००६ मा उनले मातृ स्वास्थ्य सुधारका लागि अभियान चलाए । त्यो अभियान बर्थिङ सेन्टर निर्माण हो । २००५ मा नमूना कार्य भए पनि । २००६ मा हुम्लामा औपचारिक रुपमा बर्थिङ सेन्टर स्थापना गरिएको उनले बताए ।

उनलाई धेरै सोधिने मध्येको एउटा प्रश्न हो, यस्तो÷त्यस्तो विकट गाउँबाट स्वतन्त्र उठेर कसरी चुनाव जितिन्छ ? कार्की भने ढुक्क हुँदै जवाफ दिन्छन्, ‘जनतामाथि लगाइएका यी सबै लाल्छानाहरू गलत सिद्द हुनेछन्, हाम्रा जनताको विवेक, ज्ञान र परिवर्तन हुन सक्ने चेतनालाई म सधैं महान देख्छु ।’
यो अभियान पछि देशैभर फैलिएको छ । राज्यले नै स्वीकार गरेको उनको भनाइ छ ।

सन् २०१२ मा पूर्ण खोप अभियान सुरु गरे । अछाममा नमूना स्वरुप यो कार्य सुरु गरेको हो ।

३० वर्ष लामो खोप क्षेत्रको कथा बदल्ने योजनाका साथ यो अभियान चलाएको उनले सुनाए । त्यसबेला १३ प्रतिशत बालबालिकाले खोप पाएका थिएनन् । त्यसैले अध्ययन गरेर पूर्ण खोप अभियान सुरु गरेको उनको भनाइ छ ।

पछि ४०÷५० जिल्लामा सुरु भएपछि यो अभियानलाई सरकारले पनि बजेट छुट्याउन थालेको उनले बताए । ‘यो अभियानलाई विश्व स्वास्थ्य संगठनले एडप्ट गरेको थियो । सरकारले पनि अवलम्बन ग¥यो । पहिले बजेट थिएन’, उनले भने, ‘रातो किताबमा बजेट थिएन । आयोजक जिल्ला आफैं हुन्थ्यो । ४०÷५० जिल्लामा सुरु भएपछि बजेट दिन थालियो ।’

अहिले देशै पूर्ण खोपमुक्त हुने चरणमा रहेको उनको भनाइ छ । यस्ता अभियानमा यसबाट बालबालिका रोगको जोखिमबाट मुक्त भए ।

उनी यस्ता अभियान चलाउन रोकिएनन् । सन् २०१९ छोरीका निम्ति स्वर्णिम महाअभियान । यो बालविवाहविरुद्धको अभियान हो । जुन शून्य लगानीमा सुरु भयो र ५० हजार मान्छे सहभागी भएको उनको दाबी छ । मालिका त्यसकै लागि निर्माण गरिएको चलचित्र हो । यो अभियानमा उनलाई अभिनेत्री रेखा थापाको साथ थियो ।

पहिलो चरणको कोरोना महामारीको बेलामा कार्कीले ‘युनिट एक्सन टिम’ बनाएर काम गरेका थिए । सरकारले एडप्न नगरे पनि ५० बढी पालिकाले कोरोना नियन्त्रण तथा व्यवस्थापनका ‘युनिट एक्सन टिम’ अबलम्बन गरेका थिए ।

सीमा सुरक्षाका आन्दोलन, नो ट्याक्स नो एनसेल, नो एमसीसी जस्ता अभियान चलाए । बाढीपहिरो र कोरोना कालमा राहत वितरण अभियान चलाए ।
एक पटक कोभिड परीक्षणको शुल्क लिने सरकारको निर्णयविरुद्धको आन्दोलनबाट प्रहरी हिरासतसम्म पुगे ।

अहिले उनी एक्लै अभियान चलाउन भन्दा नीति निर्माण तहमै पुगेर काम गर्ने निर्णयमा पुगेको बताउँछन् । ‘अब नीति निर्माण गर्नुपर्छ । गरीब तरिकाले स्रोत साधन चलाउने देश भयो । गरीब होइनौं । राजनीतिक सिण्डिकेटमा परेको छ। प्रतिभाशाली मान्छेले योगदान गर्न पाएनन् । पार्टीभित्र ठाउँ छैन । अब स्वतन्त्र लडेर जानुपर्ने भयो ।’

अफगानिस्तानमा ‘स्वर्णिम गाउँ‘ निर्माण :

कार्की सन् २०१६ मा अफगानिस्तान गए । उनी त्यहाँ युनिसेफको अन्तर्राष्ट्रिय परामर्शदाताका रुपमा त्यहाँ गएका हुन् ।

नेपालमा सञ्चालन भएका वर्थिङ सेन्टर र पूर्ण खोप अभियानबाट प्रभावित भएर युनिसेफले आफूलाई छनोट गरेको उनी बताउँछन् ।

अफगानिस्तानमा उनले मुख्य दुई वटा अभियान चलाए । एउटा ‘गोल्डेन भिलेज’, अर्को ‘ब्याक टु स्कुल’ ।

गोल्डेन भिलेज अर्थात स्वर्ण गाउँका लागि पाँचवटा सूचक तोकिएको थियो । पूर्ण खोप, प्रसूतिमै सुत्केरी अर्थात संस्थागत सुत्केरी, २० वर्षपछि बिहे, विद्यालय उमेरका बालबालिका भर्ना भएको, र कुनै पनि बत्ता कुपोषित नभएको हुनुपर्ने गोल्डेन भिलेजका सूचक हुन ।

उल्लिखित सूचक पूरा गराएर उनले अफगानिस्तानमा १२८ वटा त्यस्ता गाउँ निर्माण गरेको बताउँछन् ।

अर्को ‘ब्याक टु स्कुल’ अभियान त्यहाँका ३० लाख बालिकाहरूलाई विद्यालय फर्काउन चलाइएको अभियान हो । त्यसको नेतृत्व पनि कार्कीले नै गरे ।

त्यसपछि भने उनी सन् २०१८ मा कार्की इराक गए । त्यहाँ पनि उनी पूर्ण खोप अवधारणा लागू गर्ने अभियान सुरु गर्न गएका हुन् ।

मध्यपूर्वको स्वास्थ्य संजालका लागि युनिसेफमार्फत नै इराकका बेबीलोन र काबाला जिल्लामा काम गरे । त्यहाँ ६ महिना काम गरेर नेपाल फर्किएको उनले बताए ।

फेरि २०१९ मा उनी बंगलादेश पुगे । पूर्ण खोपको राष्ट्रिय रणनीति बनाउन विश्व स्वास्थ्य संगठनमार्फत त्यहाँ पुगेका हुन् ।

त्यसपछि उनी नेपाल नै फर्किएर कोरोना महामारीका बेला ‘युनिट एक्सन टिम’ बनाएर काम गरे । कोरोना महामारी कम हुने बित्तिकै २०२१ मा अफ्रिकी मुलुक सेयरालियोन गए । त्यहाँ उनले स्वास्थ्य क्षेत्रको संस्थागत रुपान्तरणका लागि काम गरे ।

नेपालमा आम निर्वाचनको मिति घोषणापछि भने उनी नेपाल फर्किएर जाजरकोटबाट स्वतन्त्र उम्मेदवारी घोषणा गरेका हुन् । ‘अरुका देशमा यतिका काम गरियो, नीति बनाइयो,’ उनले भने, ‘अब आफ्नै देशमा काम गर्न सबै छोडेर फर्किएँ ।’

 संसारकै प्रभावशाली ब्यक्ति काे सुचिमा :

कार्की पेशागत रुपमा जीवन प्रशिक्षक हुन् । १३ वर्षदेखि उनले जीवन प्रशिक्षण विधालाई निरन्तरता दिएका छन् ।

नेपालमा स्वास्थ्यसम्बन्धी काम गरेका उनी सन् २००९ मा ‘कोचिङ कलास’ लिन अमेरिका गए । अमेरिकामा एक वर्षको प्रशिक्षण लिएपछि नेपाल फर्किएका कार्कीले २००९ देखि नै जीवन प्रशिक्षणलाई पेशा बनाए ।

प्रशासनिक, सामाजिक र राजनीतिक क्षेत्रका व्यक्तिलाई संस्थागत रुपमा प्रशिक्षण दिन थाले । उनले यो पेशालाई २०१५ सम्म निरन्तरता दिए ।

उनको दुई कुरालाई केन्द्रमा राखेर कोच गर्छन् । एउटा कथा पुनर्लेखन गर्न सकिन्छ, मान्छे र देशका । अर्को, जीवनको ढाँचा बदल्न सकिन्छ र जीवन र समाज रुपान्तरण गर्न सकिन्छ ।

उनले यही पेशाका कारण सन् २०१५ मा संसारकै प्रभावशाली ‘लाइफ कोच’को अवार्ड जिते । यो अवार्ड ‘वर्ल्ड कोचिङ कंग्रेस’ ले प्रदान गरेको हो । त्यसबेला यसको सम्मेलन भारतको मुम्बईमा भएको थियो । त्या संसारका ५० प्रभावशाली कोच छनोट गरिएको थियो, जसमा नेपालबाट कार्की परेका हुन् ।

यो अवार्डपछि उनी नेपालमा चर्चित भए । हालसम्म नेपालमा मात्रै ४ लाख मान्छेलाई जीवनका कथा पुनर्लेखन गर्न सिकाएको दाबी कार्कीको छ ।

जीवन प्रशिक्षण पेशाबाटै स्थापित भएका कार्कीले जाजरकोटबाट स्वतन्त्र उम्मेदवारी घोषणा गरेपछि भने धेरै प्रश्न झेल्नु परेको छ ।

उनलाई धेरै सोधिने मध्येको एउटा प्रश्न हो, यस्तो÷त्यस्तो विकट गाउँबाट स्वतन्त्र उठेर कसरी चुनाव जितिन्छ ? अर्को प्रश्न– गाउँका मान्छे पैसामा बिक्छन्, पार्टीका चिह्न छोड्दैनन् । तपाईंलाई कसले भोट हाल्छ ?

कार्की भने ढुक्क हुँदै जवाफ दिने गरेको बताउँछन् । ‘जनतामाथि लगाइएका यी सबै लाल्छानाहरू गलत सिद्द हुनेछन्, हाम्रा जनताको विवेक, ज्ञान र परिवर्तन हुन सक्ने चेतनालाई म सधैं महान देख्छु,’ उनले भने ।